در گفت وگو با عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان مطرح شد:
روستاها در خطر تهی شدن از درون
به گزارش ثبت آسان، اصفهان عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان اظهار داشت: با وجود تمام کوشش های انجام شده، ما هنوز نتوانسته ایم بنیان های تحول آفرینی در حوزه معیشت، اشتغال زایی و درآمدزایی در روستاها ایجاد نماییم. به همین دلیل، مهاجرت روستاییان به شهرها همچنان به عنوان یک معضل اساسی باقی مانده است.
در سالهای اخیر، روستاهای ایران با چالش های مختلفی همچون کاهش جمعیت، مهاجرت گسترده به شهرها و رکود در بخش های کشاورزی و دامداری روبه رو شده اند. با این وجود، ظرفیتهای گسترده ای همچون گردشگری روستایی، صنایع دستی، و بهره گیری از تکنولوژی های جدید همچنان در این جوامع وجود دارد.
از این رو، ایسنا به گفت و گو با اسکندر صیدایی، عضو هیئت علمی گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی دانشگاه اصفهان نشست و در این گفت و گو تلاش بر آن شد که با نگاهی به وضعیت فعلی روستاها و تأثیر سیاست های دولت بر توسعه روستایی، این نکته را بررسی نماییم که چطور میتوان با بهره بردن از منابع طبیعی و انسانی، پویایی و اصالت این مناطق را حفظ کرد و از مهاجرت بیشتر جلوگیری نمود. آن چه در ادامه می خوانید مشروح این گفت و گو است.
با توجه به این که هم اکنون روستاها با چالش های فراوانی همچون معضل مهاجرت روبرو هستند. فکر می کنید با سیاست ها و طرح هایی که در کشور اتخاذ می شود، تا چه اندازه احتمال دستیابی به توسعه روستایی وجود دارد؟
به عنوان نویسنده ای که چندین کتاب در حوزه برنامه ریزی روستایی، توسعه پایدار، و مسائل در رابطه با مسکن و معیشت روستایی در ایران به رشته تحریر درآورده ام، لازم می دانم نکاتی کلیدی درباب سوال شما مطرح کنم.
ما در کشور خود، سه نوع جامعه رسمی داریم؛ جامعه شهری، جامعه روستایی و جامعه عشایری. هر یک از این جوامع، ظرفیت ها و پراکندگی های مختص به خودرا دارند و کارهای عمده شان در حوزه های مختلفی به انجام می رسد. جامعه روستایی ما با پراکندگی ای وسیع، حدود دو سوم از فضای جغرافیایی کشور را در بر می گیرد و برمبنای آمارهای مرکز آمار، جمعیتی حدود ۲۱ میلیون نفر را در خود جای داده است؛ جمعیتی که حتی از بسیاری کشورهای اروپایی بیشتر است. این جمعیت در حدود ۶۰ هزار نقطه سکونتگاه در کشور پراکنده اند و کارهای اصلی آنان شامل کشاورزی، دامداری و صنایع دستی است.
با توجه به تنوع و پراکندگی جامعه روستایی، چه عواملی موجب ایجاد نابرابری در توزیع منابع و خدمات در این جوامع شده است؟
با نگاهی به اسناد توسعه و برنامه های چشم انداز ۱۴۰۴، و همین طور برنامه های پنج ساله توسعه، همچون برنامه هفتم، درمی یابیم که جامعه روستایی ما، همچنان از خیلی از جنبه ها، عدالت و ارزش هایی که استحقاق آنرا دارد، دریافت نکرده است. در برنامه ریزی ها، اختصاص اعتبارات و فراهم سازی زیرساخت های مورد نیاز، نارسایی هایی وجود داشته که سبب ایجاد شکاف های عمیق در توسعه روستاها شده است.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی و با تأسیس نهادهایی همچون جهاد سازندگی و بنیاد مسکن، کوشش های قابل توجهی برای بهبود وضعیت روستاها انجام شد. خدمات رسانی گسترده ای که طی دو دهه اول انقلاب به روستاها ارائه شد، به اندازه تمام تاریخ کشور بی سابقه بود و این اقدامات انکارناپذیر است. ما به روستاها راه بردیم، برق و آب رساندیم، مدارس و مساجد ساختیم. با این وجود، آن چه که ضامن پایداری و ماندگاری در روستاهاست، تنها ارائه خدمات زیرساختی نیست.
با وجود خدمات زیرساختی گسترده، چرا همچنان پایداری و ماندگاری جمعیت روستایی با چالش مواجه است؟
مشکل اصلی که ما با آن روبه رو هستیم، مسئله پایداری جمعیت در روستاهاست. فراهم سازی فرصت های شغلی پایدار، معیشت مناسب و درآمدزایی، و همین طور تلفیق دانش روز با نیازهای مردم روستا، همچون مسائل حیاتی هستند که دراین زمینه باید به آنها توجه بیشتری شود. با وجود تمامی تلاش ها، ما هنز نتوانسته ایم بنیان های تحول آفرینی در حوزه معیشت، اشتغال زایی و درآمدزایی در روستاها ایجاد نماییم. به همین دلیل، مهاجرت روستاییان به شهرها همچنان به عنوان یک معضل اساسی باقی مانده است. ما در مقابل روستاهایمان، هم از نظر عدالت و توازن منطقه ای، و هم در ایجاد فرصت های شغلی و اختصاص منابع مالی، کم کاری کرده ایم.
چه راهکارهایی را می توان برای ایجاد فرصت های شغلی و جلوگیری از مهاجرت روستاییان به کار بست؟
وقتی صحبت از عدالت و تعادل منطقه ای می شود، باید بپذیریم که حق روستاییان دراین زمینه رعایت نشده است. جوانان روستایی، با مقایسه وضعیت معیشت و درآمد خود با جوانان شهری، انگیزه بیشتری برای مهاجرت به شهرها پیدا می کنند. جوان نیروی مولد و سازندگی است و خالی شدن روستاها از جوانان، آنها را به کالبدهایی بی روح و خالی از پویایی تبدیل خواهدنمود.
برای حفظ اصالت و پویایی روستاها، ما نیازمند اختصاص منابع اعتباری متناسب با جمعیت روستایی و تمرکز بر صنایع دانش بنیان هستیم. امروزه ما باید بر مطالبی همچون ژن گیاهی و جانوری، تولیدات گلخانه ای، و همین طور ترکیب دامداری و کشاورزی کار نماییم. تکنولوژی های جدید همچون کشاورزی هوشمند، صنایع تبدیلی و صنایع دستی، نیازمند حمایت بیشتر هستند و در صورت مدیریت صحیح، می توانند فرصت های جدیدی برای توسعه روستایی ایجاد کنند.
به نظر شما، تکنولوژی های جدید چه نقشی در تحول معیشت و اقتصاد روستایی ایفا می کنند؟
یکی از مهم ترین مسائل دیگر، تجهیز روستاها به فناوری اطلاعات و ارتباطات است. ما در عصر فناوری زندگی می نماییم و این امکانات می تواند به روستاییان کمک نماید تا تولیدات خودرا به بازارهای ملی و جهانی عرضه نموده و درآمد بیشتری کسب کنند. با تقویت فاکتورهای دانش بنیانی و فناوری، و همین طور ایجاد اشتغال پایدار، می توانیم جامعه ای پویا، تولیدی و با اصالت در روستاها داشته باشیم.
چگونه می توان فناوری اطلاعات را به ابزاری موثر در توسعه اقتصادی روستاها تبدیل کرد؟
تهدید اصلی که امروز روستاها با آن مواجهند، تهی شدن از درون است. برای حفظ پویایی و اصالت روستاها، ما باید سرمایه گذاری بیشتری در عرصه های مختلف همچون گردشگری، صنایع تبدیلی و دانش بنیان ها انجام دهیم. همچنین، توسعه صنایع دستی و گردشگری در روستاها می تواند زمینه ساز اشتغال و درآمدزایی برای روستاییان شود. در نهایت، ما باید بپذیریم که پویایی و اصالت روستاها زمانی حفظ می شود که در آنها فرصت های اقتصادی و شغلی برای جوانان ایجاد شود. اگر این مسائل حل نشوند، روستاها به کالبدی خالی و بی روح تبدیل خواهند شد.
در جامعه امروزی بالاتر از پیش شاهد مهاجرت افراد از شهرها به روستاها هستیم. به نظر شما، این امر برای روستاهای ما بیشتر یک فرصت تلقی می شود یا یک تهدید؟
اصطلاحی وجود دارد که به آن «خانه دوم» می گوییم. خیلی از شهروندان شهری به روستاهای خوش آب و هوا مهاجرت کرده اند و در آنجا خانه های دوم خودرا ساخته اند. این پدیده به خودی خود فرصت هایی را برای توسعه گردشگری روستایی فراهم نموده است. با این وجود، باید دقت کرد که این مهاجرت ها به روستاها صدمه ای وارد نکنند و فرهنگ و اصالت روستاها حفظ شود. اگر به درستی مدیریت شود، این مساله می تواند به نفع اقتصاد روستاها باشد.
منبع: ثبت آسان
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد مطلب ثبت آسان